Fruktoza
|SMILES = C(C(C(C(C(=O)CO)O)O)O)O
|numer CAS = 57-48-7 (izomer D)
(racemat)
|PubChem =
|DrugBank = DB04173
|gęstość = 1,59
|gęstość źródło =
|stan skupienia w podanej g = ciało stałe
|g warunki niestandardowe = 20 °C
|rozpuszczalność w wodzie = 778 g/l
|rww źródło =
|rww warunki niestandardowe = 20 °C
|inne rozpuszczalniki = etanol: rozpuszczalna
|temperatura topnienia = 103–104
|tt źródło =
|tt warunki niestandardowe = rozkład
|temperatura wrzenia = 401
|tw źródło =
|tw warunki niestandardowe =
|temperatura krytyczna =
|tk źródło =
|ciśnienie krytyczne =
|ck źródło =
|logP = -0,38
|kwasowość = 12,06
|zasadowość =
|aktywność optyczna =
|lepkość =
|l warunki niestandardowe =
|napięcie powierzchniowe =
|np źródło =
|np warunki niestandardowe =
|punkt izoelektryczny =
|typ hybrydyzacji i VSEPR =
|układ krystalograficzny =
|moment dipolowy =
|moment dipolowy źródło =
|zewnętrzne dane MSDS =
|zagrożenia GHS źródło = MSDS
|postać GHS = izomer D
|piktogram GHS =
|hasło GHS =
|zwroty H =
|zwroty EUH =
|zwroty P =
|zagrożenia UE źródło = MSDS
|postać UE = izomer D
|piktogram UE =
|zwroty R =
|zwroty S =
|NFPA 704 =
|NFPA 704 źródło =
|temperatura zapłonu = 196
|tz źródło =
|tz warunki niestandardowe =
|temperatura samozapłonu =
|ts źródło =
|ts warunki niestandardowe =
|numer RTECS = LS7120000
|dawka śmiertelna = LD50 15 g/kg (królik, dożylnie)
|inne aniony =
|inne kationy =
|pochodne ? =
|? =
|podobne związki =
|ATC = V06 DC02
|EC =
|legalność w Polsce =
|stosowanie w ciąży =
|działanie =
|procent wchłaniania =
|biodostępność =
|okres półtrwania =
|wiązanie z białkami osocza =
|metabolizm =
|wydalanie =
|locus =
|typ genu =
|typ białka =
|receptory =
|wydzielanie =
|transport =
|funkcje =
|antagoniści =
|choroby =
|drogi podawania =
|objętość dystrybucji =
|commons =
}}
Fruktoza, czyli cukier owocowy (z łac. fructus –
owoc) – organiczny związek chemiczny z grupy monosacharydów. W stanie wolnym występuje naturalnie w owocach, miodzie, nektarze kwiatów i spermie ssaków. Reszty fruktozy wchodzą w skład szeregu di-, oligo- i polisacharydów, np. sacharozy (glukoza + fruktoza), rafinozy (glukoza + fruktoza + galaktoza) lub inuliny (polisacharyd zbudowany głównie z fruktozy).
W temperaturze pokojowej jest białą substancją krystaliczną. Temperatura topnienia to około 100 °C. Fruktoza charakteryzuje się słodkim smakiem (jest nieco słodsza od sacharozy i znacznie słodsza od glukozy) oraz dobrą rozpuszczalnością w wodzie.
W wyniku fermentacji ulega przemianie do etanolu.
Fruktoza jest znacznie wolniej przyswajana przez organizm, niż sacharoza i glukoza. Znaczne ilości fruktozy mogą powodować biegunkę i bóle żołądkowo-jelitowe. Powoduje też wyraźne podniesienie poziomu cholesterolu we krwi. W spermie fruktoza spełnia rolę materiału energetycznego plemników.
Zastosowanie fruktozy:
* jako substytut cukru dla diabetyków (jej indeks glikemiczny wynosi ok. 20);
* wspomagająco w chorobach serca, profilaktycznie – ma działanie przeciwnowotworowe;
* jako substrat w przemyśle farmaceutycznym;
* w przemyśle spożywczym.
== Metabolizm fruktozy ==
Metabolizm fruktozy przebiega inaczej w mięśniach i tkance tłuszczowej, a inaczej w wątrobie.
* W mięśniach i tkance tłuszczowej fruktoza jest fosforylowana przez heksokinazę i przekształca się w fruktozo-6-fosforan, który następnie wchodzi do glikolizy.
* W wątrobie najpierw następuje przekształcenie fruktozy w fruktozo-1-fosforan przez fruktokinazę. Następnie aldolaza fruktozo-1-fosforanu rozszczepia fruktozo-1-fosforan na fosfodihydroksyaceton i aldehyd glicerynowy. Fosofodihydroksyaceton wchodzi do glikolizy dzięki reakcji katalizowanej przez izomerazę triozofosofranową, a aldehyd glicerynowy przekształca się (przez kinazę specyficzną dla trioz) w aldehyd 3-fosfoglicerynowy i również przechodzi do glikolizy.
== Zaburzenia metabolizmu fruktozy ==
* Nadmiar fruktozy w diecie jest szkodliwy, może powodować dnę moczanową.
* Łagodna fruktozuria polega na braku enzymu szlaku metabolizmu fruktozy – ketoheksokinazy.
* Nietolerancja fruktozy spowodowana jest brakiem enzymu aldolazy B rozkładającego fruktozo-1-fosforan do fosfodihydroksyacetonu (DHAP) i aldehydu glicerynowego.