Choroba Alzheimera

Choroba Alzheimera (AD) – najczęstsza postać otępienia, nieuleczalna i postępująca choroba neurodegeneracyjna, prowadząca do śmierci pacjenta. Opisał ją po raz pierwszy niemiecki neuropatolog Alois Alzheimer w 1906, od nazwiska którego ją nazwano. Najczęściej spotyka się ją u osób po 65. roku życia, aczkolwiek rzadziej pojawia się też wcześniej. W 2006 na świecie cierpiało na nią około 26,6 miliona osób. Przewiduje się, że w 2050 dotknie ona jednej osoby na 85 ludzi. Choć choroba przebiega inaczej u każdego pacjenta, występuje wiele często spotykanych objawów. Wczesne symptomy brane są często błędnie za związane z wiekiem lub ze stresem. We wczesnych stadiach najczęstszym objawem jest trudność w przypominaniu sobie niedawnych zdarzeń. W przypadku podejrzenia diagnoza stawiana jest dzięki testom oceniającym zachowanie i zdolności kognitywne, a następnie neurobrazowaniu, o ile istnieje taka możliwość. Z postępem choroby pojawić się mogą takie objawy, jak splątanie, drażliwość, agresja, wahania nastroju, trudności językowe, utrata pamięci długoterminowej. Chorzy wyłączają się w końcu z życia rodzinnego i społecznego. Stopniowo tracone są funkcje życiowe, co prowadzi do śmierci. Choroba u każdego pacjenta przebiega odmiennie, wobec czego prognozowanie w przypadku konkretnej osoby napotyka trudności. Nim ujawni się w pełni, AD przebiega skrycie przez nieznany i zmienny okres, potrafi postępować bez diagnozy przez lata. Średnia długość życia po postawieniu diagnozy wynosi 7 lat. Mniej niż 3% chorych przeżywa ponad 14 lat z diagnozą. Przyczyny i postęp choroby Alzheimera wciąż są zrozumiane słabo. Badania wskazują, że wiąże się ona z plakami i splątkami neurofibrylarnymi (tangle) w mózgu. Obecnie stosowane jest jedynie leczenie objawowe. Nie ma terapii zatrzymującej czy odwracającej progres choroby. Wedle stanu na rok 2012 ponad 1000 badań klinicznych próbowało znaleźć sposoby leczenia AD, nie wiadomo jednak, czy którakolwiek z testowanych metod zadziała. Ćwiczenia umysłowe, fizyczne i zrównoważona dieta sugerowane są jako sposoby na opóźnienie objawów poznawczych (ale nie patologii mózgu) u zdrowych starszych osób, nie ma jednak dowodu potwierdzającego taki efekt. Z uwagi na nieuleczalność i wyniszczający charakter choroby cierpiący na nią wymagają pomocy otoczenia. Rolę głównego opiekuna obejmuje zazwyczaj małżonek lub bliski krewny. AD znana jest z wielkiego ciężaru nakładanego na opiekunów, obejmującego wiele płaszczyzn: społeczną, psychologiczną, fizyczną i ekonomiczną. W krajach rozwiniętych choroba należy do najbardziej kosztownych dla społeczeństwa.

Charakterystyka

Przebieg choroby podzielono na 4 etapy o postępujących wzorcach uszkodzeń poznawczych i funkcjonalnych.

= Predemencja =

Pierwsze objawy często mylnie przypisuje się starzeniu lub stresowi biologicznemu. Szczegółowe testy neuropsychologiczne mogą ujawnić łagodne problemy sfery poznawczej do ośmiu lat przed spełnieniem przez pacjenta klinicznych kryteriów pozwalających na postawienie diagnozy AD. Te wczesne objawy mogą dotyczyć najbardziej złożonych czynności codziennych. Najbardziej rzuca się w oczy ubytek pamięci w postaci trudności z przypominaniem sobie niedawno zapamiętanych faktów i niemożność zapamiętywania nowych informacji. Subtelne problemy z funkcjami wykonawczymi, jak uwaga, planowanie, elastyczność, myślenie abstrakcyjne, lub uszkodzenie pamięci semantycznej (obejmującej znaczenia i powiązania między pojęciami) również mogą być symptomatyczne we wczesnych stadiach AD. Często obserwuje się też wtedy apatię, pozostającą najbardziej uporczywym objawem neuropsychiatrycznym w przebiegu choroby. Przedkliniczny okres AD nazywa się także fazą fazą łagodnych zaburzeń poznawczych (MCI – Mild Cognitive Impairment), aczkolwiek cały czas podlega dyskusji, czy jest termin ten określa pierwszy etap AD, czy też osobne stadium diagnostyczne. Dla AD charakterystyczna jest postać amnestyczna MCI, w której dominują zaburzenia pamięci. Choroba ta może się też rozwinąć z MCI z nieznacznie zaburzonymi wieloma funkcjami poznawczymi, ta postać MCI może także przejść w otępienie naczyniowopochodne, a inne postaci MCI w otępienie czołowo-skroniowe, otępienie z ciałami Lewy'ego bądź otępienie w chorobie Parkinsona.

= Wczesny etap =

Narastające pogorszenie zdolności uczenia się i pamięci prowadzi do definitywnej diagnozy u pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera. W małym odsetku trudności językowe, związane z funkcjami wykonawczymi, percepcją (agnozja) czy wykonywaniem ruchów (apraksja) wydają się odgrywać większą rolę, niż zaburzenia pamięci. AD nie niszczy w jednakowym stopniu wszystkich rodzajów pamięci. Pamięć długoterminowa (epizodyczna), semantyczna i proceduralna objęte są chorobą w mniejszym stopniu, niż zapamiętywanie nowych faktów czy wspomnień. Problemy językowe wynikają głównie z zubożenia słownictwa i spadającej fluencji słownej, co prowadzi do zubożenia języka mówionego i pisanego. Na tym etapie pacjent jest zazwyczaj zdolny do adekwatnego komunikowania podstawowych myśli. Podczas wykonywania czynności wymagających ruchów precyzyjnych, jak pisanie, rysowanie czy ubieranie się, może wystąpić apraksja w postaci trudności w koordynacji i planowaniu pewnych ruchów, zazwyczaj jest ona jednakże niezauważana. Z progresją choroby pacjenci mogą często kontynuować próby wykonywania licznych zadań samodzielnie, potrzebują jednak pomocy czy nadzoru w czynnościach wymagających sprawnych funkcji kognitywnych.

= Etap umiarkowany =

Postępujące pogorszenie w końcu uniemożliwia samodzielność. Chorzy nie są w stanie wykonać najczęstszych czynności codziennych. Trudności językowe stają się wyraźne z powodu niemożliwości nazywania (anomia). Skutkuje to częstymi nieprawidłowymi zamianami słów (parafazja). Umiejętności czytania i pisania są także progresywnie tracone. Złożone sekwencje ruchowe stają się mniej skoordynowane wraz z postępem choroby, wzrasta więc też ryzyko upadków. Na tym etapie pogarszają się problemy z pamięcią, chory może mieć trudności z rozpoznawaniem bliskich krewnych. Pamięć długoterminowa, wcześniej nietknięta, ulega uszkodzeniu. Najpowszechniejsze są zmian behawioralne i neuropsychiatryczne. Częste manifestacje stanowią błądzenie, złość i labilność afektu, co prowadzi do płaczu, wybuchów agresji i oporu stawianego opiekunom. Występuje również sundowning. Średnio 30% ludzi cierpiących na AD rozwija urojeniowy syndrom błędnej identyfikacji i inne objawy urojeniowe. Tracą oni również wgląd na rozwój choroby i związane z tym ograniczenia (anosognozja). Może rozwinąć się nietrzymanie moczu. Objawy te prowadzą do stresu obejmującego krewnych czy innych opiekunów. Może go zredukować przeniesienie chorego spod opieki domowej do odpowiedniej placówki.

= Etap zaawansowany =

W końcowym okresie choroby Alzheimera pacjent wykazują całkowitą zależność od opiekunów. Jego język ulega redukcji do kilku fraz czy nawet kilku pojedynczych słów, w końcu może to doprowadzić do całkowitej utraty zdolności mowy. Pomimo utraty werbalnych umiejętności lingwistycznych chorzy mogą często rozumieć i odpowiadać na sygnały emocjonalne. W końcu nie są oni w stanie wykonać samodzielnie nawet najprostszego zadania bez pomocy. Masa mięśniowa i mobilność zmniejszają się, przykuwając pacjenta do łóżka, tracącego nawet zdolność do samodzielnego jedzenia. AD prowadzi do śmierci pacjenta, która następuje zazwyczaj na skutej czynników zewnętrznych, jak infekcja odleżyn czy zapalenie płuc.

Przyczyny

Przyczyna choroby Alzheimera pozostaje zasadniczo nieznana , pomijając od 1 do 5% przypadków, w których zidentyfikowano odmienności genetyczne. Sprawę tą próbuje wyjaśnić kilka konkurencyjnych hipotez.

= Hipoteza cholinergiczna =

Najstarsza jest hipoteza cholinergiczna, na której bazują dostępne obecnie sposoby farmakoterapii. Proponuje ona, że za AD stoi zmniejszona synteza neurotransmitera acetylocholiny. Hipoteza ta nie jest wsparta zbyt mocno, bowiem leki mające za zadanie ingerować w niedobór acetylocholiny nie okazały się zbyt skuteczne. Zaproponowano też inne czynniki związane z układem cholinergicznym, jak inicjacja wielkoskalowej agregacji amyloidu, prowadząca do uogólnionego zapalenia tkanki nerwowej.

= Hipoteza amyloidowa =

W 1991 pojawiła się hipoteza amyloidowa głosząca, że fundamentalną rolę w patogenezie choroby odgrywają depozyty β-amyloidu. Postulat ten wspiera fakt położenia genu APP (amyloid precursor protein, białko prekursorowe amyloidu) na chromosomie 21. Informacja ta wiąże się z prawie pewnym rozwinięciem AD przez 40 pierwszych lat życia u osób z zespołem Downa spowodowanym trisomią chromosomu 21. Poza tym specyficzna izoforma apolipoproteiny, APOE4, należy do głównych genetycznych czynników ryzyka AD. Apolipoproteina zwiększa rozpad β-amyloidu, jednakże niektóre jej formy, jak APOE4 właśnie, nieefektywnie spełniają to zadanie. W efekcie nadmiar amyloidu gromadzi się w mózgu. Dalsze argumenty pochodzą z badań nad transgenicznymi myszami, u których wywołano ekspresję zmutowanej ludzkiej formy genu APP. Gryzonie te wytwarzały włókienkowate plaki amyloidowe i przypominającą spotykaną w AD patologię mózgu z deficytami uczenia przestrzennego . Stworzono eksperymentalną szczepionkę mającą usuwać płytki amyloidowe, przeprowadzono badania pierwszej fazy na ludziach, nie przyniosły one jednakże znacznego efektu w zwalczaniu demencji. Przywiodło to badaczy do podejrzeń, że nietworzące płytek oligomery βA stanowią pierwotną patogenną formę amyloidu. Te toksyczne oligomery, nazywane także ADDLs (amyloid-derived diffusible ligands, ligandy będące pochodnymi Aβ), wiążą powierzchniowe receptory neuronów i zmieniają strukturę synaps, zaburzając w ten sposób komunikację neuronalną. Jeden z receptorów dla oligomerów βA może stanowić białko prionowe, które wiąże się także z chorobą szalonych krów, czyli gąbczastą encefalopatią bydła, jak również z ludzką chorobą Creutzfeldta-Jakoba, przez co mechanizm prowadzący do neurodegeneracji w tym chorobach wiąże się ze spotykanym w AD. W 2009 hipotezę uaktualniono, sugerując, że bliski krewny białka Aβ, a niekoniecznie ono samo, może stanowić winowajcę. Wedle tego poglądu opierający się o amyloid mechanizm redukujący połączenia neuronalne w mózgu w fazie szybkiego wzrostu na początku życia osobniczego może zostać aktywowany przez związane ze starzeniem się procesy w starszym wieku, co prowadzi do zamierania neuronów charakterystycznego dla AD . N-APP, N-końcowy fragment APP, sąsiaduje z β-amyloidem; uwalnia go z cząsteczki APP ten sam enzym. N-APP aktywuje szlak samodestrukcji przez przyłączenie do neuronalnego receptora zwanego DR6 (death receptor 6, receptor śmierci 6, zwany też TNFRSF21). DR6 cechuje się wysoką ekspresją w regionach mózgu człowieka najbardziej obejmowanych przez AD, możliwe więc, że szlak N-APP/DR6 może prowadzić do uszkodzeń w starzejącym się mózgu. W tym modelu plaki beta-amyloidowe odgrywają uzupełniającą rolę, upośledzając funkcję synaps.

= Hipoteza tau =

Hipoteza tau zakłada, że nieprawidłowości białka tau rozpoczynają chorobowy łańcuch zdarzeń. W tym modelu hiperfosforylowane nici białka τ zaczynają łączyć się ze sobą. W końcu tworzą splątki neurofibrylarne (tangle) wewnątrz ciał neuronów. Powoduje to dezintegrację mikrotubuli, niszcząc system transportu neuronalnego. Skutkuje to wpierw upośledzeniem funkcjonowania komunikacji biochemicznej pomiędzy neuronami, a później śmiercią komórek.

= Inne hipotezy =

Wirus opryszczki pospolitej typu 1 również podejrzewano o odgrywanie roli w powodowaniu choroby u ludzi o podatnych izoformach genu apolipoproteiny E. Jeszcze inna hipoteza utrzymuje, że AD może powodować związany z wiekiem rozpad mieliny w mózgu. Zaproponowano wydzielane podczas rozpadu mieliny żelazo jako przyczynę dalszych uszkodzeń. Homeostatyczna naprawa mieliny przyczynia się do rozwoju depozytów białkowych, takich jak beta-amyloid czy tau. Stres oksydacyjny i zaburzenia homeostazy metabolizmu metali mogą grać ważną rolę w tworzeniu się patologii. Chorzy z AD wykazują siedemdziesięcioprocentowy ubytek komórek miejsca sinawego wytwarzającego neuroprzekaźnik noradrenalinę, która dyfunduje lokalnie wśród neuronów, gleju i naczyń krwionośnych kory nowej i hippokampa jako endogenny czynnik przeciwzapalnyHeneka MT, Nadrigny F, Regen T, Martinez-Hernandez A, Dumitrescu-Ozimek L, Terwel D, Jardanhazi-Kurutz D, Walter J, Kirchhoff F, Hanisch UK, Kummer MP. (2010). [http://www.pnas.org.libproxy.ucl.ac.uk/content/107/13/6058.full.pdf Locus ceruleus controls Alzheimer's disease pathology by modulating microglial functions through norepinephrine.] Proc Natl Acad Sci U S A. 107:6058–6063 PMID 20231476. Wykazano, że noradrenalina stymuluje mikroglej mysi do supresji indukowanej β-amyloidem produkcji cytokin i fagozytozy βA. Sugeruje to, że degeneracja miejsca sinawego może odpowiadać za zwiększone odkładanie βA w mózgach chorych.

Patofizjologia

płytek starczych w korze mózgu chorego na AD w impregnacji srebrem]]

= Neuropatologia =

Choroba Alzheimera charakteryzuje się utratą neuronów i synaps kory mózgu i pewnych regionów podkorowych. Skutkuje to zanikiem w zajętych obszarach z degeneracją w płatach skroniowych i ciemieniowych, jak też w części płatów czołowych i zakrętach obręczy. Badania z użyciem MRI i PET udokumentowały redukcję rozmiarów specyficznych obszarów mózgu chorych na AD, gdy przechodzili oni z poziomu łagodnych zaburzeń poznawczych do AD w porównaniu ze zdrowymi ludźmi w podeszłym wieku. Płytki starcze i tangle neurofibrylarne dobrze widać pod mikroskopem w mózgach dotkniętych AD. Płytki tworzą gęste, w większości nierozpuszczalne złogi peptydów betaamyloidowych i materiału komórkowego na zewnątrz komórek, wokół neuronów. Spląttki neurofibrylarne to agregaty białek tau związanych z mikrotubulami, ulegających hiperfosporylacji, odkładających się w obrębie komórek. Chociaż niektórzy ludzie w starszym wieku rozwijają pewną ilość płytek i splątków w konsekwencji starzenia się, mózgi ludzi z AD cechują się większą ich liczbą w określonych rejonach mózgu, jak płat skroniowy. W mózgach cierpiących na AD nierzadkie są również ciała Lewy'ego.

= Biochemia =

300px AD zaliczono do chorób spowodowanych nieprawidłowościami białkowymi, dokładniej nieprawidłowym fałdowaniem się łańcucha białkowego. Powoduje ją bowiem akumulacja nieprawidłowo sfałdowanego biała amyloidu beta i tau w mózgu. Płytki składają się z niewielkich peptydów liczących od 39 do 43 reszt aminokwasowych, nazywanych Aβ (amyloid beta). Stanowią one fragmenty większych białek zwanych APP (amyloid precursor protein, białko prekursorowe amyloidu). APP to białko transbłonowe, penetrujące neurolemmę. Białko to pełni krytyczną rolę we wzroście neuronu, jeg przeżyciu, jak i naprawie po uszkodzeniu. W AD nieznany bliżej proces powoduje podział APP na mniejsze fragmenty przez enzymy (proteoliz). Jeden z powstałych tak fragmentów daje początek włóknom amyloidowym tworzącym zlepki odkładające się na zewnątrz neuronów w gęstych tworach zwanych płytkami starczymi 300px AD uznaje się również za tauropatię z powodu nieprawidłowej agregacji białka tau. Każdy neuron posiada cytoszkielet, wewnętrzne rusztowanie komórki tworzone częściowo przez mikrotubule. Uczestniczą one w transporcie substancji, w tym substancji odżywczych, z perykarionu wzdłuż aksonu do jego końca i w kierunku odwrotnym. Białko tau stabilizuje mirotubule, gdy ulegnie fosforylacji, tworząc wtedy microtubule-associated protein. W AD rzeczone białko przechodzi modyfikacje chemiczne, podlega hiperfosforylacji. Zyskuje wtedy zdolność łączenia się z innymi łańcuchami, tworząc splątki neurofibrylarne i dezintegrując układ transportujący w neuronie.

= Mechanizm choroby =

Nie wiadomo dokładnie, jak zaburzenia tworzenia i agregacja amyloidowych peptydów dają początek patologii . Hipoteza amyloidowa tradycyjnie skupia się na akumulacji peptydów betaaamyloidowych jako kluczowym elemencie spustowym dla degeneracji neuronów. Akumulacja zagregowanych włókien amyloidowych uważanych za toksyczną formę białek odpowiedzialnych za rozkojarzenie homeostazy wapniowej indukuje apoptozę, czyli programowaną śmierć komórki Wiadomo też, że βA selektywnie tworzy się w mitochondriach komórek mózgów dotkniętych AD, potrafiąc hamować funkcje pewnych enzymów i zużycie glukozy przez neurony. Różne procesy zapalne i cytokiny mogą również grać rolę w patologii choroby Alzheimera. Zapalenie uważa się za marker uszkodzenia tkanek oraz odpowiedzi immunologicznej. Zmiany w dystrybucji różnych czynników neurotropowych i w ekspresji receptorów również opisano w AD. Wymienia się tutaj BDNF (brain derived neurotrophic factor).

= Genetyka =

Olbrzymia większość przypadków AD stanowią zachorowania sporadyczne. Oznacza to brak wpływów czynników dziedzicznych, wynikających z genów. Jednakże niektóre warianty genetyczne mogą stanowić czynniki ryzyka. Z drugiej bowiem strony około 1 promila przypadków AD stanowią formy rodzinne, dziedziczące się autosomalnie dominująco. Choroba rozpoczyna się w takim wypadku zazwyczaj przed 65. rokiem życia. Mówi się tutaj o chorobie Alzheimera o wczesnym początku. Większość rodzinnych, dziedziczonych autosomalnie dominująco otępień w chorobie Alzheimera przypisuje się mutacjom trzech genów: białka prekursorowego amyloidu (APP) oraz presenilin 1 i 2. Większość mutacji w genach APP czy presenilin zwiększa wytwarzanie małego białka zwanego βA42, stanowiącego główny składnik płytek starczych. Niektóre mutacje po prostu zmieniają stosunek pomiędzy βA42 i innymi formami, jak βA40, nie zwiększając poziomu βA42. Sugeruje to, że mutacje preseniliny mogą powodować chorobę nawet wtedy, gdy zmniejszają całkowitą ilość produkowanego βA. Może to wskazywać na inne funkcje preseniliny lub też rolę zmian w funkcjonowaniu APP lub jego fragmentów innych niż βA. Większość przypadków AD nie wykazuje jednak dziedziczenia autosomalnego dominującego. Określa się je mianem sporadycznych. Niemniej odmienności genetyczne mogą grać w nich rolę czynników ryzyka. Najlepiej poznany genetyczny czynnik ryzyka to allel ε4 genu kodującego apolipoproteinę E (APOE). Pomiędzy 40 i 80% chorych na AD posiada co najmniej jeden allel APOEε4. Allel ten zwiększ ryzyko choroby trzykrotnie w przypadku heterozygot, a piętnastokrotnie u homozygot. Jednakże efekt ten nie jest jedynie funkcją genów. Przykładowo niektóre populacje nigeryjskie ie wykazują powiązań pomiędzy obecnością czy ilością APOEε4 i występowaniem czy czasem ujawnienia się AD . Genetycy zgadzają się, że liczne inne geny również wpływają na rozwój AD o późnym początku, grając rolę czynników ryzyka lub wykazując działanie ochronne, jednak rezultaty takie, jak w przypadku badań z Nigerii, jak również niecałkowita penetracja wszystkich gen-czynników ryzyka sporadycznej AD wskazują na znaczną rolę czynników środowiskowych. Ponad 400 genów zostało przebadanych pod kątem związku ze sporadyczną chorobą Alzheimera o późnym początku, w większości bez rezultatu. Mutacje w genie TREM2 powiązano z 3-5 razy wyższym ryzykiem rozwoju AD. Zasugerowano mechanizm w którym mutacja TREM2 powoduje niezdolność leukocytów do kontroli ilści amyloidu w mózgu.

Diagnoza

mózgu osoby cierpiącej na AD, widoczna utrata funkcji w płacie skroniowym]] AD diagnozuje się zazwyczaj klinicznie na podstawie historii choroby, uzupełnionej wywiadami rodzinnymi i obserwacjami klinicznymi, bazując na obecności charakterystycznych cech neurologicznych i neuropsychologicznych oraz przeprowadzeniu rozpoznania różnicowego (diagnoza z wykluczenia). Zaawansowane metody obrazowania, jak tomografia komputerowa (CT) czy magnetyczny rezonans jądrowy (MRI), a nawet pozytonowa tomografia inwazyjna (PET) i tomografia emisyjna pojedynczego fotonu (SPECT), stanowią narzędzie pomocne w wykluczeniu innych patologii mózgowych lub innych typów otępień. Co więcej, mogą one posłużyć do przewidzenia przejścia z etapów prodromalnych, jak łagodne zaburzenia poznawcze, do choroby. Ocena funkcji intelektualnych, w tym testy pamięci, mogą na dalszym etapie scharakteryzować stan choroby. Organizacje medyczne stworzyły kryteria diagnostyczne mające za zadanie ułatwić i wystandaryzować procs diagnostyczny praktykującym lekarzom. Diagnozę można potwierdzić z dużym stopniem pewności badaniem pośmiertnym. Wymaga ono dostępnego materiału z mózgu zmarłego. Podlega on wtedy badaniu histopatologicznemu.

= Kryteria =

National Institute of Neurological and Communicative Disorders and Stroke (NINCDS) i Alzheimer's Disease and Related Disorders Association (ADRDA, obecnie Alzheimer's Association) sporządziły używane najpowszechniej w diagnostyce AD NINCDS-ADRDA Alzheimer's Criteria w 1984, unowocześniane w szerokim zakresie do. Kryteria te wymagają obecności upośledzenia poznawczego i podejrzenia zespołu demencji potwierdzonych przez badania neuropsychologiczne dla postawienia rozpoznania prawdopodobnej choroby Alzheimera. Potwierdzenie histopatologiczne obejmuje badanie mikroskopowe tkanek mózgu, jest konieczne dla postawienia ostatecznej diagnozy AD. Wykazano dobre rzetelność i trafność pomiędzy kryteriami diagnostycznymi i ostatecznym rozpoznaniem histopatologicznym. Uszkodzeniu ulega najczęściej 8 domen kognitywnych: pamięć, język, percepcja, uwaga, zdolności konstruktywne, orientacja (psychiatria_, rozwiązywanie problemów i zdolności funkcjonalne. Domeny te są równoważne kryteriom NINCDS-ADRDA, wymienia je DSM-IV (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), stworzony przez American Psychiatric Association.

= Techniki =

może być przydatny w postawieniu diagnozy AD. W testach badanemu poleca się skopiować rysunek podobny do pokazanego wyżej, zapamiętywać słowa, czytać, odejmować seryjnie liczby]] Testy neuropsychologiczne, jak MMSE, są szeroko używane do ewaluacji uszkodzeń zdolności kognitywnych, potrzebnych do postawienia rozpoznania. Bardziej wyczerpujące arkusze testowe wymagane są dla uzyskania wyników bardziej wiarygodnych, zwłaszcza na wcześniejszych etapach choroby. Badanie neurologiczne we wczesnej AD zazwyczaj nie wykazuje odchyleń poza oczywistym pogorszeniem funkcji kognitywnych, mogą one nie różnić się od zaburzeń wywołanych innymi procesami chorobowymi, w tym innymi typami demencji. W diagnostyce różnicowej kluczowe są badania neurologiczne. Wywiady z członkami rodziny również okazują się pomocne w ocenie choroby. Opiekunowie mogą dostarczyć ważnych informacji o zdolności chorego do wykonywania czynności codziennych, jak również pogarszaniu się funkcji umysłowych w miarę upływu czasu. Punkt widzenia opiekuna jest bardzo ważny, bowiem pacjent często nie zdaje sobie sprawy z własnych deficytów (anosognozja). Wielokrotnie rodzina również ma trudności z wykryciem początkowych objawów i nie komunikuje lekarzowi dokładnych informacji. Inny nowy obiektywny marker choroby stanowi analiza płynu mózgowo-rdzeniowego pod kątem obecności amyloidu β i białka τ, zarówno stężenia całkowitego, jak i postaci fosforylowanej tau181P. Wykrycie wymienionych białek za pomocą punkcji lędźwiowej pozwala przewidzieć ujawnienie się AD z czułością pomiędzy 94% a 100%. Użycie tej metody wespół z neuroobrazowaniem umożliwia lekarzom identyfikację ludzi ze znacznymi ubytkami pamięci, którzy dopiero rozwijają chorobę. Testy badające płyn mózgowo-rdzeniowy są na świecie dostępne komercyjnie, w przeciwieństwie do najnowszych metod neuroobrazowania. AD zdiagnozowano u ⅛ ludzi bez objawów w badaniu z 2010. Oznacza to, że choroba postępuje, zanim pojawią się objawy. Uzupełniające testy dostarczają dodatkowych informacji na temat pewnych cech choroby, mogą też wykluczyć inne rozpoznania. Badanie krwi identyfikuje inne, niealzheimerowskie przyczyny otępień. Niektóre z nich mogą być odwracalne, choć zdarza się to rzadko. Często określa się funkcję tarczcycy, oznacza się poziom witaminy B12, wyklucza kiłę] i zaburzenia metaboliczne (przeprowadzając badania pracy nerka, oznaczając poziomy, wykluczając cukrzycę), oznacza się obecność metali ciężkich (ołów, rtęć), diagnozuje niedokrwistość, wyklucza się majaczenie. Przeprowadza się też badania psychologiczne w kierunku depresji, ponieważ depresja może pojawiać się równolegle z AD, może stanowić wczesny sygnał uszkodzenia funkcji kognitywnych czy nawet przyczynę.

Obrazowanie

Jeśli są dostępne, neuroobrazowanie za pomocą metod SPECT i PET mogą zostać użyte do potwierdzenia diagnozy AD w połączeniu z oceną stanu umysłowego. U osoby już wykazującej otępienie SPECT wydaje się mieć przewagę w różnicowaniu AD i innych możliwych przyczyn nad zwyczajowym postępowaniem z użyciem testów umysłowych i analizą historii choroby. Korzyści te doprowadziły do propozycji nowych kryteriów diagnostycznych. Nowa technika znana jako PiB PET została stworzona w celi dokładnego i czytelnego obrazowania złogów betaamyloidowych in vivo z użyciem znacznika wiążącego się selektywnie z depozytami amyloidu βPiB PET: * * *. PiB-PET wiąże się z użyciem izotopu 1C. Niedawne badania podają, że PiB-PET cechuje się dokładnością 86% w predykcji AD u ludzi z MDI w okresie dwóch lat, a w 92% wyklucza rozwój choroby Alzheimera. PiB PET wymaga jeszcze badań, choć podobna metoda zastosowania PET z użyciem radiofarmaceutyku zwana florbetapir, nuklidu o dłuższym okresie zaniku 18F, została przetestowana jako narzędzie diagnostyczne AD i FDA wyraziła zgodę na takie użycie. Florbetapir, jak PiB, wiąże się z amyloidem β, jednakże używa wymienionego izotopu 18 fluoru o czasie połowicznego zaniku 110 minut, podczas gdy PiB stosuje radionuklid o okresie półtrwania 20 minut. Wong et al. podali, że dłuższy okres połowicznego rozpadu pozwala znacznikowi znacznie lepiej zakumulować się w mózgach cierpiących na AD, zwłaszcza w obszarach związanych z odkładaniem się depozytów betaamyloidowych. Jeden z przeglądów przewiduje, że obrazowanie amyloidu prawdopodobnie wejdzie do użycia w połączeniu z innymi markerami, nie jako ich rozłączna alternatywa. Magnetyczny rezonans jądrowy wolumetryczny może wykryć zmiany objętości obszarów mózgu. Pomiary objętych zanikiem obszarów mózgów chorych na AD podczas progresji choroby może stać się w przyszłości wskaźnikiem diagnostycznym. Pociąga za sobą mniejsze koszty, niż inne badane obecnie metody.

Inne biomarkery

Badania opublikowane w 2009 wykazały, że pacjenci z AD cechują się zmniejszonym poziomem glutaminianu (Glu), a także zmniejszonymi wartościami stosunków glutaminian/kreatyna (Cr), glutaminian/mioinozytol (mI), glutaminian/N-acetyloasparaginian (NAA) oraz NAA/Cr w porównaniu z ludźmi zdrowymi. Zarówno obniżona wartość NAA/Cr i obniżona zawartość glutaminianu w hipokampie mogą stanowić wczesne wskaźniki AD (primary source). Wczesne eksperymenty na modelach mysich również mogły zidentyfikować markery AD. Jednakże ich stosowalność nie została poznana (primary source). Niewielkie badanie na ludziach z 2011 wykazało, że monitorowanie zmian poziomu dehydroepiandrosteronu (DHEA) we krwi w odpowiedzi na stres oksydacyjny może stanowić użyteczny test proxy: pacjenci z MCI nie wykazują zmienności DHEA, w przeciwieństwie do zdrowych ludzi z grupy kontrolnej (primary source).

Prewencja

, czy regularne interakcje społeczne wiążą się z redukcją ryzyka AD, co wynika z badań epidemiologicznych. Nie znaleziono dotychczas zależności przyczynowo-skutkowej.]] Nie istnieje dowód, by jakiekolwiek szczególne działania były efektywne w prewencji AD* * * * *. Badania globalne działań zmierzających do opóźnienia pojawienia się AD dostarczyły sprzecznych rezultatów. Badania epidemiologiczne wykazują jednakże związek pomiędzy pewnymi czynnikami modyfikowalnymi, jak między innymi dieta, ryzyko sercowo-naczyniowe, farmaceutyki, aktywność intelektualna, i ryzykiem populacyjnym rozwinięcia AD. Jednakże dopiero przyszłe badania, w badania kliniczne, mogą rozstrzygnąć, czy te czynniki mogą ustrzec przed AD. Choć czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, jak hipercholesterolemia, nadciśnienie, cukrzyca i palenie, wiążą się z wyższym ryzykiem rozwinięcia się i przebiegu. Statyny, lek obniżające poziom cholesterolu, nie okazały się efektywne w prewencji lub poprawie przebiegu choroby. Skladniki diety śródziemnomorskiej, obejmującej owoce, warzywa, chleb, pszenica i inne zboża, oliwa z oliwek, ryby, wino czerwone, mogą indywidualnie lub wspólnie obniżać ryzyko i wpływać na przebieg choroby. Jako mechanizm tego działania zaproponowano pozytywny wpływ diety na układ sercowo-naczyniowy. Istnieją ograniczone argumenty za tym, że umiarkowane spożycie alkoholu, szczególnie czerwonego wina, wiąże się z mniejszym ryzykiem AD. Przeglądy na temat stosowania witamin nie podają wystarczających dowodów na skuteczność, by rekomendować stosowanie witaminy C, E czy kwasu foliowego z lub bez witaminy B12 jako prewencji czy leczenia AD. Dodatkowo witamina E wiąże się z poważnym ryzykiem zdrowotnym. Badania z użyciem kwasu foliowego i innych witamin z grupy B nie wykazały żadnych ważnych asocjacji ze spadkiem zdolności poznawczych. Długofalowe używanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych wiąże się ze zmniejszonym prawdopdobieństwem rozwinięcia AD. Ludzkie badania pośmiertne, modele zwierzęce i eksperymenty in vitro także wspierają tezę, że NSLPZ mogą redukować zapalenie związane z płytkami amyloidowymi. Choć badania oceniające ich zastosowanie w leczeniu paliatywnym nie dały pozytywnych rezultatów, nie doprowadzono do końca eksperymentów dotyczących prewencji Kurkumina z pikantnego ostryżu długiego w curry wykazała pewną efektywność w prewencji uszkodzenia mózgu w modelu mysim z powodu swych właściwości przeciwzapalnych. Hormonalna terapia zastępcza przestała być uznawana za zapobiegającą otępieniu, a w niektórych przypadkach może być nawet z nim związana. Nie ma zgody ani przekonującego dowodu na pozytywny efekt miłorzębu w uszkodzeniu funkcji poznawczych i demencji. Niedawne badanie stwierdza brak efektu redukcji częstości AD. Dwudziestojednoletnie badanie wykazało, że pijący od 3 do 5 filiżanek kawy dziennie wykazywali o 65% mniejsze ryzyko demencji Ludzie angażujący się w aktywność intelektualną, jak czytanie, gry planszowe, krzyżówki, gra na instrumentach muzycznych czy regularne kontakty społeczne, wykazują zmniejszone ryzyko choroby Alzheimera. Zgadza się to z teorią rezerwy kognitywnej, wedle której pewne doświadczenia życiowe skutkują bardziej sprawnym funkcjonowaniem sieci neuronalnej, co zapewnia jednostce rezerwę kognitywną opóźniającą początek manifestowania się demencji. Edukacja opóźnia początek choroby, nie wiążąc się z wcześniejszą śmiercią po diagnozie. Aktywność psychiczna również wiąże się ze zredukowanym ryzykiem AD Dwa badania wykazały, że medyczne użycie marihuany może być efektywne w hamowaniu postępu AD. Składnik aktywny marihuany, tetrahydrokannabinol (THC), może zapobiegać tworzeniu w mózgu depozytów związanych z chorobą. Odkryto, że THC może hamować aktywność acetylocholinesterazy bardziej efektywnie, niż dostępne komercyjnie leki[http://www.scripps.edu/news/press/2006/080906.html News Release]. Jeden przegląd badań klinicznych pokazał brak dowodów na efektywność kanabinoidów w poprawie zaburzeń zachowania lub w leczeniu innych objawów AD lub demencji. Padł wniosek, że potrzeba jeszcze randomizowanych podwójnie zaślepionych kontrolowanych placebo badań klinicznych, by ustalić, czy kanabinoidy są efektywnie klinicznie w terapii tej choroby. Przegląd z 2012 z Philosophical Transactions of a Royal Society B zasugerował, że aktywacja układu kanabinoidowego może pobudzać antyoksydanty w mózgu, usuwając uszkodzone komórki i polepszając wydajność mitochondriów. Przegląd podaje, że kanabinoidy mogą spowalniać pogorszenie funkcji kognitywnych[http://healthland.time.com/2012/10/29/how-cannabinoids-may-slow-brain-aging/#ixzz2IGnHWiQ0 How Cannabinoids May Slow Brain Aging | TIME.com[http://rstb.royalsocietypublishing.org/content/367/1607/3326.abstract The endocannabinoid system in normal and pathological brain ageing. Pewne badania wykazały zwiększone ryzyko rozwinięcia AD w przypadku pewnych środowiskowych czynników ryzyka, jak podaż metal, zwłaszcza glinu, czy też ekspozycja na rozpuszczalniki. Jakość niektórych z tych badań zakwestionowano, a inne podawały brak związku pomiędzy tymi czynnikami środowiskowymi a rozwinięciem się AD. Istnieją opinie, że pole elektromagnetyczny Extremely Low Frequency może zwiększać ryzyko AD, jednakże hipoteza taka wymaga dalszych badań laboratoryjnych i epidemiologicznych. Palenie stanowi ważny czynnik ryzyka AD. Markery systemowe wrodzonego układu immunologicznego stanowią czynniki ryzyka AD o późnym początku.

Leczenie

Nie można wyleczyć choroby Alzheimera. Dostępne leczenie oferuje jedynie niewielką poprawę objawów. Pozostaje w zasadzie leczeniem paliatywnym Obecne leczenie dzieli się na farmakoterapeutyczne, psychosocjalne i opiekę.

= Farmakoterapia =

u, inhibiotra acetylocholinesterazy używanego w leczeniu objawów AD]] , leku stosowanego na zaawansowane objawy AS]] Farmakoterapia kognitywnych manifestacji AD obejmuje obecnie 5 leków. 4 z nich stanowią inhibitory acetylocholinesterazy (takryna, rywastygmina, donepezil i galantamina). Ostatni z nich, memantyna, to antagonista receptoa NMDA. Żaden lek nie opóźnia ani nie zatrzymuje progresji choroby. Redukcja aktywności neuronów cholinergicznych stanowi dobrze poznaną cechę AD. Inhibitory acetylocholinesterazy zmniejszają tempo rozkiładu acetylocholiny (ACh), w związku z czym podnoszą stężenia tego neuroprzekaźnika w mózgu i przeciwdziałają utracie ACh spowodanej śmiercią neuronów cholinergicznych. Inhibitory cholinesterazy zarejestrowane dla leczenia objawów AD to donepezil (sorzedawany pod nazwą handlową Aricept), galantamina (Razadyne) i rywastigmina (Exelon). Nie ma dowodów na skuteczność tych leków w łagodnej do umiarkowanej AD, istnieją pewne przesłanki za stodowaniem ich w zaawansowanym etapie choroby. Jednak tylko donepezil został zarejestrowany do użycia w zaawansowanej demencji spowodowanej AD. Używanie tych środków w łagodnych zaburzeniach poznawczych nie odniosło żadnego efektu w postaci opóźnienia początku AD. Najczęstsze objawy niepożądane to nudności i wymioty, spowodowane nadmiarem przekaźników cholinergicznych. Objawy uboczne pojawiają się średnio u 10–20% pacjentów, osiągają stopień łagodny lub umiarkowany. Mniej częste efekty uboczne obejmują kurcze mięśniowe, bradykardię, spadek apetytu, ubytek masy ciała, zwiekszoną produkcję kwaśnego soku żołądkowego. Kwas glutaminowy stanowi użyteczny neuroprzekaźnik pobudzający w układzie nerwowym, aczkolwiek jego nadmiar w mózgu może prowadzić do śmierci komórek w procesie ekscytotoksyczności, polegającym na nadmiernej stymulacji receptorów glutaminianowych. Ekscytotoksyczność notuje się nie tylko w chorobie Alzheimera, ale także w innych schorzeniach neurologicznych, jak choroba Parkinsona czy SM. Memantyna (nazwa handlowa Akatinol) to niekomptetycyjny antagonista receptora NMDA, użyty pierwotnie jako specyfik przeciwko grypie. Oddziałuje na układ glutaminianergiczny poprzez blokadę receptorów NMDA i inhibicję ich nadmiernej stymulacji przez glutaminian. Pokazano, że memantyna wykazuje umiarkowaną skuteczność w leczeniu umiarkowanej do ciężkiej AD. Jej efekty w początkowych stadiach choroby pozostają nieznane. Odnotowane efekty uboczne memantyny nie zdarzają się często. Zaliczają się doń omamy, splątanie, zawroty głowy, ból głowy i uczucie zmęczenia (primary source). Kombinacja memantyny i donepezilu wydaje się cechować istotną statystycznie, ale marginalną klinicznie efektywnością Leki przeciwpsychotyczne używane są rzadko w celu redukcji agresji i psychozy w chorobie Alzheimera z problemami behawioralnymi. Wiążą się jednak z poważnymi efektami ubocznymi, jak zdarzenia naczyniowo-mózgowe, objawy pozapiramidowe czy spadek zdolności kognitywnych. Nie używa się ich rutynowo * * *. Używane długoterminowo, wiążą się ze zwiększoną śmiertelnością. Huperzine A, choć obiecująca, wymaga dalszych badań, nim będzie można zalecić jej użycie.

= Oddziaływania psychosocjalne =

righ; należy do psychospołecznych oddziaływań na pacjentów z demencją]] Oddziaływania psychosocjalne stosuje się dodatkowo poza leczeniem farmakologicznym. Wymienia się wśród nich podejścia nakierowane na zachowanie, emocje, zdolności poznawcze lub stymulację. Jednakże metody te nie posiadają badań potwierdzających ich skuteczność. Rzadko też istnieją formy specyficzne dla AD, stosuje się je raczej ogólnie w przypadku demencji. Interwencje behawioralne starają się zidentyfikować i zmniejszyć poprzedniki i konsekwencje problemów behawioralnych. To podejście nie wykazało sukcesów w poprawie ogólnego funkcjonowania, ale może pomóc w redukcji pewnych specyficznych problemów behawioralnych, jak nietrzymanie moczu. Brakuje dobrej jakości danych na temat efektywności tych technik w przypadku innych problemów, jak włóczenie się. Interwencje ukierunkowane na emocje obejmują terapię reminiscencyjną (terapia wspomnieniowa), terapię walidacyjną, psychoterapię wspierającą, terapię integracji sensorycznej, terapię Snoezelen, terapię obecności symulowanej. Jest niewiele dowodów naukowych na skuteczność wsparcia psychoterapeutycznego, jednak wielu lekarzy uważa, że pomaga ono chorym z łagodnymi zaburzeniami przystosować się do choroby. Terapia reminiscencja polega na omówieniu dotychczasowych doświadczeń indywidualnie lub w grupie, często przy pomocy fotografii, artykułów gospodarstwa domowego, muzyki i nagrań dźwiękowych lub innych dobrze znanych przedmiotów z przeszłości. Chociaż istnieje niewiele badań o wysokiej jakości dotyczących skuteczności tej terapii, to może być ona korzystna dla funkcji poznawczych i nastroju. Terapia obecności symulowanej jest oparta na teorii przywiązania, obejmuje odtwarzanie nagrania z głosami najbliższych krewnych pacjenta. Istnieją przesłanki wskazujące, że ta metoda może zmniejszyć trudne zachowania chorych. Terapia walidacyjna opiera się na akceptacji rzeczywistości oraz subiektywnej prawdy doświadczeń życiowych, podczas gdy w terapia integracji sensorycznej jest oparta na ćwiczeniach mających na celu stymulowanie zmysłów. Jest mało dowodów na przydatność tej terapii. Celem interwencji zorientowanych na funkcje poznawcze, które obejmują terapię orientacji rzeczywistości i rehabilitacje neurosensoryczną, jest zmniejszenie deficytu poznawczego. Terapia orientacji rzeczywistości obejmuje prezentacje informacji o czasie, miejscu i chorym, w celu ułatwienia zrozumienia przez pacjenta jego otoczenia i jego miejscu w nim. Rehabilitacja neurosensoryczna usiłuje polepszyć obniżoną zdolność do pobudzenia możliwości umysłowych. Obie metody wykazały pewną skuteczność w poprawie zdolności poznawczych, choć w niektórych badaniach efekty te były przemijające, odnotowywano również negatywne efekty, takie jak frustracja. Interwencje zorientowane na stymulacje obejmują terapię sztuką, muzykoterapię, zooterapię, fizjoterapię i innego rodzaju zajęcia rekreacyjne. Terapia ma pewien wpływ na poprawę nastroju, zachowania, w mniejszym stopniu poprawia funkcjonowanie. Niemniej jednak równie ważnej jest zmiana rutyny pacjenta.

= Opieka nad chorymi =

Choroba Alzheimera jest nieuleczalna i stopniowo upośledza zdolność do samodzielnej egzystencji, dlatego opieka na chorymi zasadniczo jest formą leczenia, powinna być więc ostrożnie stosowana na różnych etapach choroby. Na wczesnym i umiarkowanym etapie choroby poprzez odpowiednie zmiany w otoczeniu chorego oraz jego stylu życia można zwiększyć poczucie bezpieczeństwa chorych i zmniejszyć obciążenia pacjentów. Przykładem takich zmian może być stosowanie uproszczonych procedur medycznych, stosowanie zamków zabezpieczających, etykietowanie artykułów gospodarstwa domowego, aby wskazać zastosowanie przedmiotów codziennego użytku. Pacjenci mogą być niezdolni do samodzielnego spożywania pokarmów, dlatego mogą oni wymagać podawania jedzenia w postaci drobnych kawałków lub przetartego. W przypadku wystąpienia dysfagii może być konieczne zastosowanie zgłębnika. W tej sytuacji zarówno medyczna skuteczność jak i wymiar etyczny są ważnymi aspektami dla opiekunów i rodziny chorego. Unieruchomienie jest rzadko konieczne, choć zdarzają się sytuacje, że gdy jest ono niezbędne, aby zapobiec szkodom wyrządzonym samemu pacjentowi lub jego opiekunom. W miarę postępu choroby mogą pojawić się różne problemy medyczne, takie jak: choroby jamy ustnej i zębów, odleżyny, niedożywienie, problemy higieniczne, infekcje oddechowe, skórne lub oczne. Staranna opieka może zapobiegać tym powikłaniom, jednak gdy już wystąpią, konieczne jest specjalistyczne leczenie. W ostatnich stadiach choroby leczenie koncentruje się na łagodzeniu dolegliwości. W małym badaniu z USA wykazano, że pacjenci, których opiekunowie rzeczywiście rozumieli powikłania i rokowania późnego stadium demencji, pod koniec życia mieli mniej powikłań oraz intensywnego leczenia.

= Zgłębniki =

Istnieją dowody na to, że żywienie dojelitowe w zaawansowanej chorobie nie pomaga zwiększyć wagi, poprawić funkcjonowania, zapobiegać aspiracyjnemu zapaleniu płuc ani poprawić jakości życia.

Rokowanie

dla AD i innych demencji na 100.000 mieszkańców w 2004. ]] Na wczesnych etapach chorobę Alzheimera trudno rozpoznać. Ostateczna diagnoza stawiana jest zazwyczaj, kiedy upośledzenie funkcji poznawczych dotyczy czynności dnia codziennego, chociaż chory może jeszcze żyć samodzielnie. Objawy rozwijają się z łagodnych zaburzeń poznawczych, jak zaniki pamięci, poprzez etapy zaburzeń poznawczych i innych, wykluczając możliwość samodzielnego funkcjonowania, zwłaszcza w późnych stadiach choroby. Przewidywana długość życia chorych jest skrócona. Średnia długość życia po rozpoznaniu wynosi średnio 7 lat. Mniej, niż 3% chorych żyje ponad 14 lat. Cechy AD wykazujące silny związek z redukcją przeżycia to zwiększone natężenie zaburzeń poznawczych, pogorszone funkcjonowanie, upadki w wywiadzie oraz nieprawidłowości w badaniu neurologicznym. Z krótszym przeżyciem wiążą się również choroby współistniejące: choroby serca, cukrzyca, alkoholizm. Im wcześniejszy początek choroby, tym dłużej ona trwa, jednak długość życia jest wtedy szczególnie skrócona w porównaniu z osobami zdrowymi. Rokowanie co do przeżycia u mężczyzn jest gorsze, niż u kobiet. Choroba stanowi główną przyczynę śmierci w 70% przypadkach. Bezpośrednimi przyczynami zgonu są najczęściej zapalenie płuc i odwodnienie, podczas gdy osoby chore rzadziej, niż cała populacja umierają na nowotwory.

Epidemiologia

{| align="right" border="2" class="wikitable" style="text-align:center" |+Zapadalność
po ukończeniu 65 lat |- ! Wiek !! Nowe przypadki
na 1000
osobolat |- !65–69 | 3 |- !70–74 | 6 |- !75–79 | 9 |- !80–84 |23 |- !85–89 |40 |- !90–     |69 |} Podłużne badanie kohortowe ustaliło współczynnik zapadalności na pomiędzy 10 a 15 na 1000 osobolat dla otępień w ogólności oraz na 5–8 dla AD,. Oznacza to, że połowa nowo rozpoznawanych corocznie otępień powodowana jest przez chorobę Alzheimera. Najważniejszym czynnikiem ryzyka jest tutaj zaawansowany wiek. Na każde 5 lat po ukończeniu wieku lat 65 ryzyko zachorowania ulega podwojeniu, wzrastając od 3 do aż 69 na 1000 osobolat. Występują różnice płciowe w zapadalności. Kobiety prezentują wyższe ryzyko rozwinięcia AD szczególnie w populacji po ukończeniu 85 lat. Chorobowość związana z AD zależy od różnych czynników, w tym zachorowalności i przeżywalności. Jako że zachorowalność na AD wzrasta z wiekiem, szczególnie ważne jest uwzględnienie średniego wieku rozpatrywanej populacji. W Stanach Zjednoczonych chorobowość wynosi szacunkowo 1,6% na rok 2000 w całej populacji oraz w grupie wiekowej 65–74, przy czym wzrasta do 19% w grupie 75–84 i do 42% w grupie powyżej 84 latSzacunki z 2000 z USA: * * Chorobowość w regionach gorzej rozwiniętej jest mniejsza. Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że w 2005 0,379% ludzi na świecie cierpiało na otępienie, do 2015 wartość ta ma wzrosnąć do 0,441%, natomiast do 0,556% w 2030. Inne badania wykazały podobne wnioski. Inne badanie oszacowało, że w 2006 0,40% światowej populacji (zakres 0,17–0,89%; w liczbach bezwzględnych 26,6 miliona z zakresem 11,4–59,4 miliona) cierpiało na AD, chorobowość ma się potroić, a wartość bezwzględna wzrosnąć poczwórnie w 2050 * *

Historia

w 1902, pierwszy opisany przypadek uznany za chorobę Alzheimera]] Filozofowie i lekarze starożytnych Grecji i Rzymu wiązali starszy wiek z narastaniem otępienia. Dopiero w 1901 niemiecki psychiatra Alois Alzheimer zidentyfikował pierwszy przypadek choroby nazwanej później jego nazwiskiem u pięćdziesięcioletniej kobiety, którą określał jako Auguste D. Zajmował się jej schorzeniem nim zmarła w 1906, kiedy po raz pierwszy doniósł o tymAuguste D.: * * *. Podczas następnych 5 lat w literaturze medycznej doniesiono o 11 podobnych przypadkach, niekiedy używając terminu "choroba Alzheimera". Jako odrębną chorobę opisał ją po raz pierwszy Emil Kraepelin po rezygnacji z pewnych objawów klinicznych (urojenia i omamy) i cech patologicznych (zmiany arteriosklerotyczne) zawartych w oryginalnej pracy na temat Auguste D.. Chorobę Alzheimera, zwaną także przez Kraepelina „otępieniem przedstarczym”, uznano za podtyp „otępienia starczego” w 8. edycji Textbook of Psychiatry, opublikowanej 15 lipca 1910. Przez większość XX wieku diagnoza choroby Alzheimera dotyczyła jedynie osób pomiędzy wiekiem 45 a 65 lat, które rozwijały objawy otępienia. Terminologię zmieniono po 1977, kiedy na konferencji na temat AD padł wniosek, że kliniczne i patologiczne manifestacje otępienia przedstarczego i starczego są prawie identyczne, choć autorzy dodali też, że nie wyklucza to możliwości, że mają one odrębne przyczyny. Doprowadziło to do możliwości postawienia diagnozy „choroba Alzheimera” niezależnie od wieku. Termin „demencja starcza typu alzheimerowskiego” (senile dementia of the Alzheimer type, SDAT) używany był długo dla opisania sytuacji osoby w wieku powyżej 65 lat, podczas gdy klasyczną chorobą Alzheimera określano to schorzenie u młodszych pacjentów. W końcu nazwę „choroba Alzheimera” formalnie zaadoptowano w nomenklaturze medycznej dla osób w każdym wieku o charakterystycznym częstym wzorcu objawów, przebiegu choroby i neuropatologii.

Kwestie społeczne i kulturowe

= Koszty społeczne =

Otępienie, a zwłaszcza choroba Alzheimera, może należeć do najkosztowniejszych chorób dla społeczności Europy i Stanów Zjednoczonych, podczas gdy jej koszty w innych państwach, jak Argentyna czy Korea Południowa, też są wysokie i nadal rosną. Prawdopodobnie powiększą się one wraz ze starzeniem się społeczeństwa, stając się ważnym problemem społecznym. Związane z AD koszty obejmują koszty bezpośrednie związane z medycyną, jak opieka pielęgniarska w domu, inne koszty bezpośrednie, jak codzienna opieka, oraz koszty niebezpośrednie, jak utrata produktywności pacjenta i jego opiekuna. Liczby zmieniają się pomiędzy badaniami, ale światowe koszty demencji ocenia się na około 160 miliardów dolarów, z czego koszty AD w USA mogą wynosić 100 miliardów dolarów rocznie. Najwięcej kosztów dla społeczeństwa generuje opieka długoterminowa przez pracowników służby zdrowia i szczególnie Terapia poznawczo-behawioralna indywidualnie bądź grupowo wykazały swoją skuteczność w poprawie zdrowia psychicznego opiekunów.

= Znane przypadki =

i Ronald Reagan na spotkaniu w Białym Domu. U obu zdiagnozowano później chorobę Alzheimera]] Choroba Alzheimera występuje bardzo często, rozwinęła się u wielu znanych osób. Wymienia się wśród nich zwłaszcza prezydenta Stanów Zjednoczonych Ronalda Reagana i irlandzką pisarkę Iris Murdochh. Oboje zostali opisani w artykułach naukowych opisujących, jak zdolności poznawcze pogarszały się wraz z postępem choroby. Inne przypadki to piłkarz Ferenc Puskas , premierzy Wielkiej Brytanii Harold Wilson i Hiszpanii Adolfo Suárez, aktorka Rita Hayworth , aktor Charlton Heston , pisarz Terry Pratchett, indyjski polityk George Fernandes i laureat Nagrody Nobla z 2009 z fizyki Charles K. Kao. Wśród polskich przypadków wymienia się m.in. aktorkę Alinę Janowską. Chorych na AD sportretowano także w filmach takich jak: Iris (2001), bazującym na wspomnieniach Johna Bayleya o jego żonie Iris Murdoch The Notebook (2004) na podstawie powieści Nicholasa Sparksa z 1996 o tym samym tytule , A Moment to Remember (2004), Thanmathra (2005) , Memories of Tomorrow (Ashita no Kioku) (2006), na podstawie książki Hiroshiego Ogiwary o tym samym tytule, Away from Her (2006) na podstawie książki Alice Munro "The Bear Came over the Mountain". Dokumenty na temat AD obejmują Malcolm and Barbara: A Love Story (1999) i Malcolm and Barbara: Love's Farewell (2007), oba przedstawiającce Malcolma PointonaMalcolm & Barbara: * * *.

Kierunki badań

Wedle stanu na 2012 bezpieczeństwo i skuteczność ponad 400 farmakoterapii było badanych w 1012 badaniach klinicznych na całym świecie, średnio ćwierć z nich weszło do badań klinicznych III fazy, ostatniego etapu badań przed wprowadzeniem leku. Jeden z obszarów badań klinicznych skupia się na patologii choroby. Redukcja ilości beta-amyloidu stanowi częsty cel badanych związków, wymienia się tu apomorfinę. Immunoterapia bądź szczepienie przeciwko białku amyloidowemu stanowią jedną z możliwości poddawanych badaniu. W przeciwieństwie do prewencyjnych szczepień przypuszczalna terapia byłaby adresowana do osób z dopiero co rozpoznaną chorobą. Bazuje ona na koncepcie wyćwiczenia układu immnologicznego w rozpoznawaniu, atakowaniu i odwracaniu odkładania się złogów amyloidu, zmieniając przebieg choroby* * *. Przykład takiej poddawanej badaniom szczepionki stanowi ACC-001, chociaż próby kliniczne zostały zawieszone w 2008. Inny podobny środek stanowi bapineuzumab, przeciwciało identyczne z naturalnym indukowanym beta-amyloidem. Inne próby obejmują środki neuroprotekcyjne, jak AL-108 i środki powodujące osłabienie interakcji z metaloproteinami, jak PBT2. Białko fuzyjne spełniające funkcję receptora dla TNFα, etanerceptdoczekał się zachęcających wyników * * * . W 2008 dwa odrębne badania kliniczne dały pozytywne rezultaty w modyfikowaniu przebiegu choroby w łagodnym lub umiarkowanym AD. Użyto w nich chlorku metylotionimy, który hamuje agregację białka tau, i dimebonu, antyhistaminika. Następcze badania kliniczne III fazy nie dały jednak pozytywnych efektów, zarówno w przypadku pierwotnych, jak i wtórnych punktów końcowych. Wirus opryszczki pospolitej typu 1 gromadzi się razem z płytkami amyloidu. Zasugerowało to możliwość leczenia i prewencji AD lekami przeciwwirusowymi. Wstępne badania efektów medytacji na temat odzyskiwania pamięci i funkcji poznawczych był zachęcające. Ograniczenia badania adresuje się do przyszłych badań i bardziej szczegółowych analiz. Paanel FDA w anonimowym głosowaniu zarekomendował akceptację florbetapiru, obecnie używanego w badaniach. Środek ten służy do wizualizacji płytek w mózgach cierpiących na AD, jednakże wymaga on dodatkowych badań klinicznych przed możliwym zastosowaniem komercyjnym. 31 grudnia 2012 badanie wspierane przez NASA doniosło, że załogowe loty kosmiczne mogą uszkadzać mózgi astronautów i przyśpieszać początek choroby Alzheimera. Kategoria:Choroby układu nerwowego Kategoria:Geriatria Kategoria:Psychiatria