Jaskra

Jaskra (łac. glaucoma) – grupa chorób oczu prowadząca do postępującego i nieodwracalnego uszkodzenia nerwu wzrokowego i komórek zwojowych siatkówki i co za tym idzie pogorszenia lub utraty wzroku (zawężenia pola widzenia). Głównym czynnikiem powodującym uszkodzenie nerwu wzrokowego w jaskrze jest nadmierny wzrost ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Leczenie jaskry polega na zmniejszaniu ciśnienia śródgałkowego poprzez stosowanie leków ułatwiających odpływ cieczy wodnistej z gałki ocznej i/lub zmniejszenie jej produkcji. Stosuje się głównie leki w postaci kropli do oczu, czasem podaje się leki doustne. Jaskrę można leczyć także operacyjnie.

Epidemiologia

Ocenia się, że na świecie na jaskrę choruje 70 milionów osób. W Polsce jest ok. 200 tys. chorych, a zagrożonych rozwojem tej choroby jest ok. 600 tys. osób. Jaskra, jest drugą najczęstszą przyczyną ślepoty na świecie i dotyka proporcjonalnie częściej kobiet i Azjatów. Szacuje się, że w 2020 roku liczba osób z jaskrą na świecie wzrośnie do 79,6 mln i spowoduje ślepotę całkowitą u ok. 11,2 mln osób.

Klasyfikacja

Wytyczne postępowania w jaskrze (2013) Polskiego Towarzystwa Okulistycznego wprowadziły następujące klasyfikacje jaskry: * Klasyfikacja jaskry pierwotnej otwartego kąta przesączania :* młodzieńcza :* pierwotna :* pierwotna z wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym :* normalnego ciśnienia :* podejrzenie jaskry pierwotnej :* nadciśnienie oczne * Klasyfikacja jaskry wtórnej otwartego kąta przesączania :Jaskra wtórna otwartego kąta spowodowana przez choroby oczu :* w przebiegu zespołu pseudoeksfoliacji :* barwnikowa :* wywołana soczewką :* związana z krwotokiem wewnątrzgałkowym :* zapalna :* spowodowana guzami wewnątrzgałkowymi :* wtórna do odwarstwienia siatkówki :* pourazowa :Jaskra wtórna otwartego kąta pochodzenia jatrogennego :* wtórna do leczenia kortykosteroidami :* wtórna do operacji wewnątrzgałkowej lub leczenia laserowego :Jaskra wtórna otwartego kąta spowodowana przyczynami pozagałkowymi :* spowodowana zwiększonym ciśnieniem żył nadtwardówkowych * Klasyfikacja jaskry pierwotnej zamykającego się kąta :Podtypy: :* ostre zamknięcie kąta przesączania :* podostre lub okresowe zamknięcie kąta :* przewlekłe zamknięcie kąta :* stan po ostrym zamknięciu kąta przesączania * Klasyfikacja jaskry wtórnej zamykającego się kąta :* z blokiem źrenicznym :* z mechanizmem pociągania ku przodowi bez bloku źrenicznego :* z mechanizmem popychania od tyłu bez bloku źrenicznego

=Jaskra ostra=

Jaskra ostra (ostry atak jaskry) pojawia się w wyniku gwałtownego zamknięcia kąta przesączania. Powoduje to nagłe zahamowanie odpływu cieczy wodnistej. Dochodzi do nagłego wzrostu ciśnienia śródgałkowego, które znacznie przekracza wartości prawidłowe (nawet osiąga 50-60 mm Hg i więcej). Chory widzi charakterystyczne tęczowe koła wokół punktów świetlnych, odczuwa silne bóle oka (oczu) i głowy, nudności, wymiotuje i obficie się poci. Występuje zwolniona akcja serca. W wyniku badania okulistycznego można stwierdzić znaczne obniżenie ostrości wzroku, przekrwienie żylne gałki ocznej, obrzęk rogówki, spłycenie komory przedniej, rozszerzenie i nieruchomość źrenicy, przekrwienie lub zatarcie rysunku tęczówki, a także czasem białawe plamki pod powierzchnią torebki soczewki (plamy Vogta). Z powodu nieprzejrzystości ośrodków optycznych dno oka jest czasami niewidoczne. Ostry atak jaskry jest stanem nagłym, który wymaga pilnego leczenia, ponieważ grozi nieodwracalną utratą wzroku.

=Jaskra podostra=

Jaskra podostra – kąt przesączania nie jest zamknięty całkowicie, wobec czego ciśnienie śródgałkowe nie jest tak wysokie jak w przypadku ataku jaskry ostrej. Występują objawy w postaci kół tęczowych i obniżenia ostrości widzenia, jednakże są to objawy okresowe i poza nimi badanie czynności i hydrodynamiki oczu może nie wykazać odchyleń od stanu prawidłowego (wąski kąt przesączania stwierdzić można jedynie gonioskopowo). W przebiegu długotrwałej jaskry podostrej w kącie przesączania wytwarzają się zrosty, które prowadzą do zmian destrukcyjnych, stałego wzrostu ciśnienia śródgałkowego, zmian w polu widzenia i zwyrodnień w nerwie wzrokowym. Leczenie zachowawcze w ostrym napadzie jaskry ma na celu odblokowanie kąta przesączania (najskuteczniejszym i najbardziej popularnym lekiem jest pilokarpina). Jeżeli pomimo leczenia ostry napad jaskry nie zostanie opanowany, należy bezzwłocznie wykonać operację przeciwjaskrową.

Czynniki ryzyka

* wiek powyżej 40. roku życia * jaskra w rodzinie (I stopień pokrewieństwa - rodzice, rodzeństwo) * choroby kardiologiczne (nadciśnienie tętnicze) * migrena, bóle głowy * zaburzenia krążenia obwodowego * znaczny stopień wady wzroku (nadwzroczność, krótkowzroczność) * choroby gałki ocznej ** retinopatia cukrzycowa ** uraz * leczenie kortykosteroidami * długotrwałe stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych (Amerykańsko-chińska grupa badaczy przebadała 3,4 tys. Amerykanek w wieku ponad 40 lat. Badane, które stosowały doustne środki antykoncepcyjne, miały 2-krotnie częściej diagnozowaną jaskrę.) Liczne leki, które odznaczają się działaniem parasympatykolitycznym, mogą zaostrzać przebieg jaskry z wąskim kątem przesączania. Poprzez poszerzenie źrenicy sprzyjają bowiem zamknięciu kąta przesączania i z tego względu podawanie ich jest przeciwwskazane. To przeciwwskazanie dotyczy wyłącznie chorych z tą (rzadką w Polsce) formą choroby.

Rozpoznanie

Dla rozpoznania jaskry konieczne jest stwierdzenie: * charakterystycznych zmian zanikowych tarczy nerwu wzrokowego, * charakterystycznych ubytków w polu widzenia. Wykorzystywane badania diagnostyczne: * pomiar ciśnienia śródgałkowego, * ocena tarczy nerwu wzrokowego, * badanie pola widzenia, * gonioskopia. Ze względu na to, że często jaskra przebiega bez- lub skąpoobjawowo, istotne znaczenie ma wykonywanie profilaktycznych okresowych badań wzroku w celu jej wykrycia. Zalecana częstość wykonywania badań zależy od wieku i od występowania dodatkowych czynników ryzyka: należy je przeprowadzać co dwa lata, co roku, a nawet co pół roku.

Nowe metody diagnostyczne

Pomiar ciśnienia w oku

Badania naukowe testują przenośne tonometry do domowego pomiaru ciśnienia oka, które pozwolą na systematyczną kontrolę tego czynnika bez konieczności każdorazowej wizyty u okulisty. Jednym z takich urządzeń jest soczewka Triggerfish szwajcarskiej firmy Sensimed. Jest to miękka soczewka kontaktowa, w której znajdują się czujniki zmian krzywizny rogówki oka w rąbku rogówki. Zmiany krzywizny są powiązane ze zmianą ciśnienia wewnątrz gałki, stąd można pośrednio śledzić zmiany ciśnieniowe w gałce oka. Soczewka dokonuje pomiaru krzywizny raz na 10 minut, 144 razy w ciągu doby. Pacjent nosi soczewkę cały czas, nawet podczas snu. Dane pomiarowe zapisywane są w przenośnym nośniku danych noszonym przez pacjenta i są przekazywane lekarzowi bezprzewodowo poprzez Bluetooth.

Wykrywanie wzrokowymi potencjałami wywołanymi

Amerykańska firma Diopsys ogłosiła w maju 2014, że w badaniu naukowym za pomocą krótkich, rejestrowanych wzrokowych potencjałów wywołanych udało się dostrzec znaczące różnice w wynikach takich badań pomiędzy pacjentami z normalnym widzeniem a pacjentami z jaskrą wtórną otwartego kąta spowodowaną zespołem pseudoeksfoliacji. Jeśli wyniki tych badań potwierdzą także kolejne badania, metoda może służyć w przyszłości do wczesnego wykrywania tego typu zmian jaskrowych.

Leczenie

Wczesne rozpoznanie jaskry i jej skuteczne leczenie może zapobiec nieodwracalnemu uszkodzeniu wzroku. Stosowane jest trojakie leczenie: farmakologiczne, laseroterapia oraz leczenie chirurgiczne.

=Kroplowe (farmakologiczne)=

Najczęstszym sposobem leczenia jaskry z otwartym kątem przesączania jest leczenie farmakologiczne – zachowawcze. Mechanizm działania leków polega na obniżeniu produkcji cieczy wodnistej lub zwiększeniu jej odpływu. Stosowane krople do oczu: * parasympatykomimetyki – pilokarpina, karbachol, * betablokery – tymolol, betaksolol, metypranolol, karteolol, * inhibitory anhydrazy węglanowej – brynzolamid, dorzolamid, acetazolamid, * agoniści receptorów α2-adrenergicznych (α2-mimetyki)- apraklonidyna, brymonidyna, * analogi prostaglandyn i prostamidy - latanoprost, trawoprost, bimatoprost, tafluprost, W farmakologicznym leczeniu jaskry bardzo istotne jest przestrzeganie przez pacjenta zaleceń lekarskich w przebiegu terapii. Pacjenci dotrzymujący zaleceń lekarskich w mniej niż 80 proc. wykazują szersze zaburzenia pola widzenia niż pacjenci, którzy w większym stopniu przestrzegają tych zaleceń. Dodatkowe edukowanie i motywowanie pacjentów do pożądanych zachowań w trakcie terapii jaskrowej podnosi u pacjentów satysfakcję, choć zarazem nie podnosi zasadniczo wskaźnika przestrzegania zaleceń lekarskich.

Kannabinoidy w leczeniu jaskry

Stosowanie marihuany i kannabinoidów (przede wszystkim THC) powoduje obniżenie ciśnienia śródgałkowego i przez to ma działanie terapeutyczne. Czysty (–)-trans-Δ9-tetrahydrokannabinol, główny aktywny izomer THC występujący w marihuanie, jest stosowany w postaci tabletek pod nazwą handlową Marinol w Stanach Zjednoczonych, Niemczech i kilku innych krajach. W Polsce i wielu innych krajach stosowanie marihuany lub jej pochodnych w celach leczniczych jest przestępstwem.

=Laseroterapia=

Stosowane są: * trabekuloplastyka, * irydotomia.

=Operacyjne=

Przeciwjaskrowe stosowane są coraz częściej. Chirurgia jaskrowa skupia się na małej inwazyjności i jak najmniejszym naruszeniu naturalnych struktur oka. Stosowane leczenie operacyjne: * trabeculektomia, * irydektomia, * skleroiridektomia, * cyklodiatermia i cyklokriopexio, ** goniotomia, ** fotokoagulacja. Zabieg chirurgiczny jako podstawowy zalecany jest w jaskrze wrodzonej i jaskrze pierwotnej zamykającego się kąta z całkowitym lub niemal całkowitym zamknięciem kąta przesączania z nieopanowanym ciśnieniem wewnątrz gałki oka (pomimo wykonanej irydotomii).

Linki zewnętrzne

* [http://www.jaskra.org.pl/ Polskie Towarzystwo Profilaktyki Jaskry] * [http://www.glaucoma.org/ strona Międzynarodowej Fundacji zajmującej się propagowaniem informacji na temat jaskry] * [https://medtube.pl/tags/jaskra/2248 Filmy o jaskrze] w serwisie MEDtube.pl Kategoria:Choroby oczu